ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (ჯანმო) წევრმა ქვეყნებმა 32-გვერდიან შეთანხმებაზე თანხმობას მიაღწიეს. შეთანხმება ხაზს უსვამს თანასწორობას, ტექნოლოგიების გაზიარებასა და თანამშრომლობას პანდემიებთან ბრძოლაში. ამის შესახებ "ტრტ-ქართული" იუწყება.

კოვიდ-19-ის პანდემიიდან ხუთი წლის შემდეგ, რომელმაც მსოფლიო ჯანდაცვის სისტემის კრიტიკული სისუსტეები გამოავლინა, წევრმა ქვეყნებმა ახალი გლობალური პანდემიისთვის მზადების ფარგლებში 32-გვერდიან შეთანხმებაზე თანხმობას მიაღწიეს, რომელიც თანასწორობის, ტექნოლოგიების გაზიარებისა და თანამშრომლობის მსგავს საკითხებს მოიცავს.

სამ წელზე მეტხანს მიმდინარე მოლაპარაკებები დასრულდა ისტორიული შეთანხმების ტექსტზე თანხმობით იმის შესახებ, თუ როგორ გაუმკლავდებიან ქვეყნები მომავალ პანდემიებს. მიზანია კოვიდ-19-ის კრიზისის დროს დაშვებული შეცდომების გამეორების თავიდან აცილება.

ჯანდაცვის მსოფლიო ორგანიზაციის (ჯანმო) გენერალურმა დირექტორმა ტედროს ადჰანომ გებრეიესუსმა შეთანხმების ხელმოწერაზე კომენტარი გააკეთა: „ამაღამ მნიშვნელოვანი ეტაპი აღინიშნება უფრო უსაფრთხო მსოფლიოს მშენებლობის ჩვენს გზაზე. დღეს მსოფლიოს ერებმა ჟენევაში ისტორია დაწერეს“.

მოლაპარაკებები გაიმართა კოვიდ-19-ის პანდემიიდან ხუთი წლის შემდეგ, რომელმაც მილიონობით ადამიანი იმსხვერპლა და ეკონომიკები შეარყია, და მიმდინარეობდა ჯანმრთელობის ახალი საფრთხეების, როგორიცაა ფრინველის გრიპი (H5N1), წითელა, მაიმუნის ყვავილი (mpox) და ებოლა, ფონზე. მოლაპარაკებების ბოლო ეტაპი ასევე დაჩრდილა აშშ-ის მიერ საგარეო დახმარების შემცირებამ და მედიკამენტებზე შესაძლო მაღალმა ტარიფებმა.

„შეთანხმება მიღწეულია“

ზოგიერთ სადავო მუხლზე აზრთა სხვადასხვაობა ბოლო წუთამდე გრძელდებოდა.

მხარეები მე-11 მუხლზე ვერ თანხმდებოდნენ, რომელიც პანდემიებთან ბრძოლაში გამოყენებული ჯანდაცვის სექტორის ტექნოლოგიების განვითარებადი ქვეყნებისთვის გადაცემას არეგულირებს.

შეგახსენებთ, რომ კოვიდ-19-ის პანდემიის დროს ღარიბი ქვეყნები მდიდარ ქვეყნებს ვაქცინებისა და ტესტების მარაგების შექმნაში ადანაშაულებდნენ. დიდი ფარმაცევტული ინდუსტრიის მქონე ქვეყნები კი ამტკიცებდნენ, რომ ტექნოლოგიების გადაცემა ნებაყოფლობითი უნდა ყოფილიყო და არა სავალდებულო. საბოლოოდ, გაირკვა, რომ ამ დაბრკოლების გადალახვა შესაძლებელი იყო ფრაზის დამატებით, რომლის მიხედვითაც გადაცემები „ურთიერთშეთანხმებით“ უნდა განხორციელდეს.

შეთანხმების საფუძველს ქმნის პათოგენებზე წვდომისა და სარგებლის გაზიარების სისტემა (PABS - Pathogen Access and Benefit-sharing System), რომელიც უზრუნველყოფს პათოგენების მონაცემების სწრაფ გაზიარებას ფარმაცევტულ კომპანიებთან და ამით დააჩქარებს პანდემიის საწინააღმდეგო პროდუქტების შემუშავების პროცესს.

მოლაპარაკებების თანათავმჯდომარემ, ან-კლერ ამპრუმ, აპლოდისმენტების ფონზე განაცხადა: „ამ ისტორიული შეთანხმების მომზადებით, მსოფლიოს ქვეყნებმა გამოავლინეს თავიანთი საერთო მზაობა, თავიდან აიცილონ მომავალი პანდემიური საფრთხეები და დაიცვან ყველა“.

საბოლოო ტექსტი მომავალ თვეში ჯანმოს ყოველწლიურ გენერალურ ასამბლეას წარედგინება.

„მეტი თანასწორობა“

ჯანმოს გენერალურმა დირექტორმა ტედროს გებრეიესუსმა ჟურნალისტებს განუცხადა, რომ მისი აზრით, არსებული პროექტი „დაბალანსებულია“ და ეს შეთანხმება „მეტი თანასწორობის“ მომტანი იქნება.

აღიარა რა, რომ პანდემიების პრევენცია, ეპიდემიებისთვის მზადება და რეაგირება შეიძლება ძვირი დაჯდეს, გებრეიესუსმა გააფრთხილა: „მაგრამ უმოქმედობის ფასი ბევრად დიდია“. მან ასევე დაამატა: „ვირუსი ყველაზე დიდი მტერია. (შესაძლო შედეგები) ომზე უარესიც კი შეიძლება იყოს“.

გლობალური ჯანდაცვის სისტემის შემარყეველი საგარეო დახმარების შემცირების გამო, აშშ მოლაპარაკებებში არ მონაწილეობდა. აშშ-ის პრეზიდენტმა დონალდ ტრამპმა იანვარში თანამდებობის დაკავების შემდეგ ჯანმოდან და პანდემიის შეთანხმების მოლაპარაკებებიდან გასვლის გადაწყვეტილება მიიღო. (შენიშვნა: ორიგინალ ტექსტში მოყვანილი ინფორმაცია დონალდ ტრამპის მიერ იანვარში თანამდებობის დაკავების შემდეგ ჯანმოდან და მოლაპარაკებებიდან გასვლის შესახებ, შესაძლოა ქრონოლოგიურად არაზუსტი იყოს, რადგან მოლაპარაკებები ძირითადად კოვიდ-19-ის შემდეგ დაიწყო. თუმცა, თარგმანი ასახავს ორიგინალ ტექსტში მოცემულ ინფორმაციას).

თუმცა, აშშ-ის არყოფნა და ფარმაცევტულ პროდუქტებზე მაღალი საბაჟო ტარიფების დაწესების მუქარები მწარმოებლებსა და მთავრობებს შორის კვლავ იწვევდა შეშფოთებას. მიუხედავად ამისა, ქვეყნებმა საბოლოოდ შეძლეს შეთანხმების მიღწევა. ბევრი მიიჩნევს ტექსტის დამტკიცებას გლობალური თანამშრომლობის გამარჯვებად.

ახალი ზელანდიის ყოფილმა პრემიერ-მინისტრმა და პანდემიისთვის მზადებისა და რეაგირების დამოუკიდებელი პანელის თანათავმჯდომარემ, ჰელენ კლარკმა, განაცხადა: „მაშინ, როცა მულტილატერალიზმი საფრთხის ქვეშაა, ჯანმოს წევრი ქვეყნები შეიკრიბნენ და განაცხადეს: ჩვენ მხოლოდ ერთობლივი მუშაობით შევძლებთ შემდეგი პანდემიური საფრთხის დამარცხებას.“

სანამ მილოცვები გარიჟრაჟამდე გრძელდებოდა, ესვატინის სამეფოს წარმომადგენელმა გაფრთხილება გაავრცელა: „სანამ ამ მომენტს ვზეიმობთ, არ უნდა მოვდუნდეთ. ნამდვილი სამუშაო ახლა იწყება“.